احسان

آیت الله سید حسین طباطبائی بروجردی(1292-1380 قمری/ 1254-1340 شمسی) از شاگردان آخوند خراسانی بود که بعد از بازگشت از نجف در بروجرد ساکن شده بود. چند سال پس از درگذشت مؤسس حوزه علمیه قم،‌ به قم آمد و ریاست حوزه علمیه قم را بر عهده گرفت. پس از درگذشت سید ابوالحسن اصفهانی، بروجردی به عنوان مهم‌ترین مرجع شیعیان شناخته شد و در سال‌های دهه 1330ش مرجع عام شیعیان محسوب می‌شد. گسترش حوزه علمیه قم، تدوین مجموعه بزرگ جامع احادیث شیعه، تلاش در جهت تقریب بین مذاهب اسلامی، اعزام مبلغ به مناطق مختلف ایران و خارج کشور، ایجاد مراکز بزرگ علمی و مذهبی، ساخت مساجد و مدارس در ایران و کشورهای مختلف از خدمات ارزنده ایشان است.

آیا در جامعه‌ای که هر لحظه در آن تعالیم تفکر مصرف‌گرایی و فردگرایی تبلیغ می‌شود، می‌توان امید به اجرای اقتصاد مقاومتی و یا مصرف کالای تولید داخل داشت.

اگر چرخش اقتصاد کشور در گرو رونق کسب و کار است، اگر بیکاری جوانان ریشه حل بسیاری از معضلات اجتماعی و فرهنگی است، اگر اشتغال جوانان منوط به حمایت از کالای ایرانی است، باید مردم، دولت و صاحبان خرد و قلم به صورت هماهنگ شده نقش خود در اضلاع این مثلث به خوبی ایفاء کنند.

دولت به عنوان مهم‌ترین ضلع، نقش تسهیل کننده، حامی و رفع کننده موانع مادی و اقتصادی را به عهده دارد. مردم به مثابه بزرگترین عامل بیشترین نقش را دارند چراکه هم می‌توانند در تولید کالای ایرانی با کیفیت سهم داشته باشند و هم به عنوان مصرف کننده دارای سهم بسیار بالایی هستند.

اما در ضلع سوم که خواص، نخبگان و فرهیختگان و اصحاب فکر و قلم قرار دارند می‌توانند در برداشتن موانع روانی، اجتماعی و مهم‌تر از موانع فرهنگی مصرف کالای ایرانی، ایفای نقش کنند که در یک کلمه عبارت است از «تولید فکر و اندیشه ایرانی» به عنوان مانع اصلی رویکرد مردم به محصول خودی. مانعی که کمتر دیده شده و یا مورد توجه قرار گرفته است.

چراکه تاکنون در باب علل و عوامل عدم اقبال فراگیر و ماندگار به کالاهای ساخت داخل کارشناسان اقتصادی به مسائلی مانند کیفیت مناسب، قیمت متناسب با ارزش واقعی، ناتوانی در رقابت به علت بالابودن هزینه‌های ساخت، مواد اولیه نامناسب و … اشاره کرده اند.

جامعه شناسان و روانشناسان نیز به موضوعاتی از قبیل سبک زندگی، شکاف طبقاتی، فاصله نسل‌ها، مدگرایی، فخرفروشی، چشم و هم چشمی ها و… اشاره می کنند. این درحالی است که مهمترین علل عدم توجه به محصولات ساخت ایران ریشه در مسائل فرهنگی داشته و دارد.

نمی¬شود از خوراک فکری غربی استفاده کرد، اندیشه‌های لیبرالی داشت، داده‌های اطلاعاتی را از رسانه‌های آنطرف آبی گرفت، به سبک اروپایی زندگی کرد. آنگاه ایرانی فکر کرد و اندیشه بومی تولید کرد. مصرف فکر ایرانی زمانی ممکن می‌شود که در زمینه تولید آن موفق باشیم.

همانطور که توفیق در تولید کالای ایرانی منوط به تولید تفکر و خلاقیت ایرانی است، هر گونه مصرف کالای ایرانی نیز در استفاده از تفکر بومی و خودی است.

 اندیشه داخلی و فرهنگ بومی این سرزمین است که ما را به سمت استقلال، ایستادن روی پای خود و خوردن از دسترنج خویش سوق می‌دهد.

در حالیکه آموزه‌های فرهنگ غربی و مبانی لیبرال به جهتی کاملا معکوس سوق می‌دهد؛ مکتبی که بر فردگرایی مطلق، اصالت سود و لذت تاکید داشته و می‌گوید: شخصیت و موقعیت اجتماعی هر کسی به میزان درآمد و نفع شخصی و لذت فردی او از دنیا بستگی دارد، مشخص است که در سبک زندگی بر مصرف هر چه بهتر و بیشتر،  منفعت طلبی بی حد و حصر، مدگرایی، ظاهرآرایی، برتری جویی، فخر فروشی توصیه می‌کند.

در بوم زیست جهانی حتی تشکیل خانواده و بچه دار شدن با فردگرایی تعارض دارد چراکه داشتن زن و فرزند نوعی تعهد به دیگران و مقید کردن فرد تلقی می‌شود.

با چنین رویکردی به دنیا و دیگران، آیا استقلال خواهی، وطن دوستی، کمک به هموطن، تقید به فرهنگ بومی مفهومی دارد که استفاده از کالای خودی ارزش به حساب آید؟ حال آنکه در آموزه‌های اسلامی، سبک زندگی و نگاه دیگری تولید می‌شود.

کلمه دنیا و مشتقات آن 382  بار در قرآن کریم مورد اشاره قرار گرفته که در تمامی آن‌ها، دنیاطلبی ودنیاپرستی مذمت شده و اساسا دنیا را از آن جهت دنیا، دنی و دون نامید است که آن را فاقد ارزش ذاتی معرفی کند.

براساس سیره نبوی دنیا گذرگاهی برای رسیدن به منزلگاه آخرت است. در فرهنگ علوی و فاطمی مالک هستی خداست و آنچه در اختیار آدمی قرار می‌گیرد امانت است که در باره نحوه استفاده از آن مورد سوال قرار خواهد گرفت.

لذا فلسفه استفاده از دنیا و آنچه در آنست «رفع نیاز» است و بهره آدمی از دنیا به همان مقداری است که می‌خورد و می‌پوشد.

چنانچه امیرمومنان امام علی (علیه السلام) خطاب به فرزندان آدم می فرماید: «اگر از دنیا بقدر کفایتت بخواهی اندکی از دنیا تو را کفایت می¬کند و اگر بیش از کفایتت بخواهی همه دنیا هم تو را بس نباشد.» (اصول کافی، ج دو، ص 138)

در پرتو چنین دیدگاهی به دنیا، صرفه جویی، قناعت، خوداتکایی، ساده زیستی و… ارزش هستند و مصرف زدگی، تجمل گرایی، اشرافی گری، دنیاطلبی، برند پوشی و وابستگی به اجانبو … ضد ارزش.

چنانچه ارزش های واقعی در جامعه ایرانی حاکم شود از محصولات ایرانی نیز استقبال خواهد شد. بنابراین مصرف کالای ایرانی نیازمند تحول در فکر و اندیشه حاکم بر جامعه  ایرانی است و تا زمانی که تولید و مصرف تفکر ایرانی رواج نیابد استفاده از کالای ایرانی هم افتخار نخواهد شد.

حمایت و خرید تولید ملی و داخلی مزایای بسیار زیادی در ابعاد مختلفی را برای کشور ایجاد می‌کند؛ به صورت اجمالی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1) افزایش اشتغال و کاهش بیکاری: مصرف کالاهای تولید محلی، با توجه به پیوند اقتصادی بین تولیدکننده و مصرف‌کننده، تقاضا برای منابع نیروی کار محلی را ایجاد می‌کند و به همین دلیل به مبارزه با بیکاری کمک می‌کند. از طرفی با افزایش بنگاه‌های اقتصادی باعث رونق کسب و کار هم می‌شود. با توجه به اینکه موضوع اشتغال یکی از مشکلات اساسی کشور در 10 سال گذشته بوده است می‌توان با این راه حل بر آن فائق آمد.

2) تسریع روند رشد اقتصاد: مصرف کالاهای تولیدی محلی به طور مثبتی بر بهره‌وری ظرفیت و در نتیجه عملکرد اقتصادی کلی اثر می‌گذارد و به همین دلیل رشد اقتصادی و توسعه ملی را ایجاد می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند.

3) تضمین کیفیت: مصرف کالاهای تولید داخلی می‌تواند به ایجاد و نظارت بر استانداردهای تضمین کیفیت به نفع رفاه مصرف کنندگان داخلی کمک کند.

آمریکا

دولت ملزم به استفاده از محصولات داخلی است. قانون خرید آمریکایی توسط کنگره در ابتدای سال ۱۹۳۳ تصویب شد و  در ۳ مارس ۱۹۳۳ توسط رئیس‌جمهور وقت، هربرت هوور امضا شد. این قانون، دولت ایالات متحده را ملزم می‌کند که در خریدهای خود، محصولات تولید امریکا را به محصولات وارداتی ترجیح دهد. این قانون، اولین و معتبرترین مقررات در بین قوانین مختلف درخصوص خریدهای فدرال از محصولات داخلی بوده است. اگر ۵۰ درصد استخراج، ساخت یا تولید در داخل کشور صورت بگیرد، محصول «تولید داخلی» به حساب می‌آید. علاوه بر این، خرید از کشورهایی که دسترسی به تجهیزات و خدمات ایالات متحده ندارند را نیز ممنوع کرد.

مالزی

تغییر بنای صنعتی این کشور به وسیله دوره جایگزینی واردات انجام شد که طی آن واردات کالاهای مصرفی کاهش یافت و استفاده از منابع طبیعی داخلی افزایش یافت. سیاست‌های تجاری مالزی با مشوق‌های مالی ترویج شد. مناطق صادراتی و تجارت آزاد به صورت ویژه برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی اختصاص داده شد.

کره جنوبی

تولید ناخالص داخلی این کشور در سال 2014 به 1450 میلیارد دلار آمریکا رسید و در جایگاه 13 جهان قرار گرفت. این کشور طی ده‌های اخیر به عنوان یکی از کشورهای رو به رشد و پیشرو در شرق آسیا مورد توجه زیاد کارشناسان اقتصادی قرار داشته است؛ به نحوی که در این دوره به عنوان شاخص کشورهای در حال توسعه مورد اشاره قرار می‌گرفته است.

کره جنوبی که پنجاه سال پیش از موزامبیک و بولیوی فقیرتر بود، هم اکنون جزء کشورهای پیشرفته جهان محسوب می شود و نرخ رشد متوسط 7 درصدی را طی نیم قرن تجربه کرده است.

فرهنگ مصرف در این کشور نیز بسیار قابل توجه است. کره‌ای ها حساسیت و تعصب بالایی نسبت به کالاهای بومی خود دارند؛ به نحوی که به سادگی حاضر نمی‌شوند کالاهای خارجی مشابه مصرف کنند، حتی گاهی با کیفیت بسیار بالاتر.

آلمان

این کشور پس از پایان جنگ جهانی دوم، در زمانی بسیار کوتاه از میان خاکسترهای جنگ به پا خاست و اقتدار خود را دوباره به سایر کشورهای اروپایی و جهان دیکته کرد.

آنگونه که این تغییر و تحول عظیم، به معجزه‌ی اقتصاد آلمان معروف شد. دولت‌های “آدنائر” و “ارهارد” در فاصله سالهای 1949 تا 1966 سیاست افزایش صادرات و نگه داشتن میزان واردات در سطحی پایین را در پیش گرفتند. در کنار این موضوع قانون حمایت از تولید داخلی هم در این کشور تصویب شد.

این مسئله کمک زیادی به شکل‌گیری و توانمند شدن صنایع داخلی آلمان نمود. کاهش وابستگی وارداتی کالاهای آلمانی، دگرگونی در ساخت اجتماعی و عادات مصرفی و سفره غذایی بسیار قانعانه مردم آلمان را از جمله دلایل موفقیت سیاست‌های اقتصادی این دوره دانسته‌اند.

انگلستان

بدون توجه به قضاوت کشورهای دیگر در مورد سیاست‌های اتخاذی خود، با وضع تعرفه‌های گمرکی بالای وارداتی بر محصولات کشاورزی، اجازه‌ی رقابت محصولات کشاورزی خارجی با تولیدات داخلی خود را نداد و از تقویت تولید داخلی حمایت کرد.

درواقع انگلستان به نفع اقتصاد ملی و تولید داخلی خود از ابتدایی ترین اصول  علم اقتصاد سرمایه‌داری عدول کرده، آن‌ها را با بی‌اعتنایی کنار گذاشتمردم انگلستان شکوفایی اقتصادی و رشد صنایع داخلی خود در دهه‌های بعد را تا حد زیادی مدیون حمایت همه جانبه و ملی از تولیدات انگلیسی در مقطع زمانی مذکور می‌دانند.

هندوستان

گاندی در قامت رهبری که مبارزه‌ی آرام و بدون خونریزی را در دستور کار خود قرار داده بود؛ تصمیم گرفت تا به جای استفاده از پارچه‌های انگلیسی، پارچه‌ی دستباف خود از محصولات هندی را بر تن کند.

اقدام ساده‌ی گاندی تبدیل به موجی ملی شد و به زودی صنایع نساجی انگلیسی واقع در هند به سمت و سوی ورشکستگی رفتند. این ابتکار گاندی برای حمایت از تولیدات ملی هند آنچنان موثر افتاد که پس از گذشت سال‌های بسیار، تصویر چرخ ریسندگی وی به عنوان یکی از نمادهای انقلاب هند شناخته شده در همه جای هند مورد احترام است.

هندی‌ها به کیفیت کالای تولید خود ایمان دارند و هیچگاه به سراغ محصولات کشورهای دیگر نمی‌روند، همین موضوع باعث شده است که این کشور امروز یکی از اعضای گروه g20 شده باشد.

فرانسه

50 درصد مردم فرانسه حاضرند برای خرید کالاهای ساخته شده فرانسه، پول بیشتری هم بپردازند. طبق این گزارش مردم فرانسه برای حمایت از تولید ملی و هم وطنان تولیدکننده‌شان حاضرند 5 تا 10 درصد قیمت بالاتری را بپردازند.

این در حالی است که قیمت نهایی کالاهای تولید شده در فرانسه، بین 15 تا 25 درصد، گران‌تر از کالاهای مشابه تولید شده در کشوری مثل چین است. این عرق ملی مردم فرانسه برای حمایت از تولید ملی و محصولات داخلی باعث شده است در کنار سایر اقدامات، زمینه مناسبی برای پیشرفت تولید ملی در این کشور فراهم شود.

ترکیه

ترکیه با ۸۱ میلیون نفر جمعیت و امکان بدون محدودیت برای واردات محصولات خارجی منجمله چای، از تولیدات داخلی این محصول در بالاترین سطح بهره برداری می‌کند.

مردم ترکیه در رسمی‌ترین مجالس و رستوران‌های برند و معمولی خود در راستای حمایت از محصول داخلی چای کاران ترک، پس از صرف غذا با دمنوش چای ترک پذیرایی می‌شوند.

قابل توجه اینکه چای ترک طعم و کیفیتی پایین‌تر از چای ایرانی دارد و قیمت خاکه این محصول هرکیلو ۲۵ لیر ترک معادل ۳۲ هزار تومان است.

ایتالیا

اکثر مردم ایتالیا (84 درصد) با اعتقاد به اینکه کالاهای داخلی در تمام بخش‌ها، از مواد غذایی تا البسه و مبلمان و غیره، بهتر از محصولات وارداتی است؛ تلاش می‌کنند برای بهبود اوضاع اقتصادی به خرید کالاهای داخلی اقدام کنند و این نوع کالاها را حتی با قیمت بالاتر به نوع خارجی ترجیح می‌دهند.

ایتالیا با اینکه یکی از بزرگترین کشورهای صنعتی در جهان است، اما همواره با اتخاذ سیاست‌های حمایت و دفاع از کالاهای داخلی از طریق ارگان‌ها و نهادهای مختلف اقدام به تشویق خرید و مصرف کالاهای ملی و همچنین حمایت از صادرات محصولات خود کرده و آن را رمز موفقیت برای رشد اقتصادی می‌داند.